Jakie są systemy czasu pracy? Lista i objaśnienie terminów
.jpg)
Jakie wyróżnia się systemy czasu pracy i czym się od siebie różnią? Czy pracodawca musi spełniać konkretne warunki, aby móc je wdrożyć? Jeśli zadajesz sobie te pytania, to rozwiejemy Twoje wątpliwości i wyjaśnimy, jakie są cechy poszczególnych rozwiązań.
Gdy pracodawca zawiera umowę z przyszłym pracownikiem, jedną z ważniejszych kwestii jest to, jaki system czasu pracy mu zaproponuje. I chociaż praca od poniedziałku do piątku po 8 godzin dziennie to najpopularniejsze rozwiązanie, nie sprawdzi się w przypadku każdego zawodu czy branży.
Jakie mamy zatem systemy czasu pracy i co na ich temat znajdziemy w Kodeksie Pracy? Przygotowaliśmy kompletny poradnik, który przybliży Ci najważniejsze kwestie.
System czasu pracy – co to takiego?
Zanim przedstawimy konkretne rozwiązania, warto wyjaśnić, co to jest system czasu pracy. To inaczej sposób organizacji czasu pracy pracownika, okres, w którym on pracuje lub pozostaje w gotowości do wykonywania obowiązków zawodowych (w zakładzie pracy lub innym przeznaczonym do tego miejscu). Został on zdefiniowany w art. 2 dyrektywy 2003/88/WE.
Warto wiedzieć, że pracownik musi być w gotowości fizycznej, jak i psychicznej, dlatego np. osoby pod wpływem alkoholu naruszają obowiązek pracownika i nie mogą wykonywać obowiązków, a więc za ten okres nie otrzymują też wynagrodzenia.
Systemy czasu pracy - rodzaje
Kodeks Pracy wymienia następujące rodzaje systemów czasu pracy:
- podstawowy system czasu pracy,
- równoważny system czasu pracy,
- system skróconego tygodnia pracy,
- system przerywanego czasu pracy,
- zadaniowy system czasu pracy,
- system pracy w ruchu ciągłym,
- system pracy weekendowej.
Poniżej dokładnie opiszemy każdy z nich.
Podstawowy system czasu pracy
Podstawowy system pracy z pewnością należy do najpopularniejszych i stosuje się go w wielu zakładach pracy, głównie w biurach. Jak podaje Kodeks Pracy, praca w podstawowym systemie powinna wynosić maksymalnie 8 godzin/dobę w pięciotygodniowym systemie, a więc nie więcej niż 40 godzin w tygodniu. Okres rozliczenia w tym przypadku wynosi 4 miesiące (za wyjątkiem np. branży rolniczej czy hodowlanej).
Jeśli z jakiegoś powodu pracownik musi wykonywać swoje obowiązki powyżej 8 godzin na dobę, będą one uznane za nadgodziny, a więc może on w zamian otrzymać dodatek do wynagrodzenia bądź dodatkowy czas wolny do tzw. odebrania.
Warto jednak wiedzieć, że godzin nadliczbowych nie może być więcej niż 8 w tygodniu (a więc 40 h podstawowych + 8 h nadliczbowych).
Równoważny system czasu pracy
Jeżeli istnieje taka konieczność, np. z powodu specyfiki wykonywanego zawodu, pracodawca może wprowadzić równoważny czas pracy. Oznacza to, że dobowy wymiar czasu pracy może zostać przedłużony do 12 godzin (wciąż maksymalnie może być to 40 h tygodniowo). W wyjątkowych sytuacjach może to być 16 godzin (dla maszynisty), czy 24 godzin (np. w przypadku służb ratunkowych).
Jest to jednak równoznaczne z tym, że w innych dniach pracownik przepracuje mniej godzin lub może otrzymać dodatkowe dni wolne.
Okres rozliczeniowy w równoważnym systemie czasu pracy przypadku wynosi 1 miesiąc, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach – 3 miesiące.
System skróconego tygodnia pracy
Na pisemny wniosek pracownika pracodawca może zezwolić na tzw. system skróconego tygodnia pracy. Oznacza to, że osoba zatrudniona może wykonywać swoje obowiązki w mniej niż 5 dni w tygodniu, jednocześnie przedłużając dobowy wymiar czasu pracy, ale nie o więcej niż do 12 godzin w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca.
PRZYKŁAD: Pan Janek jest kurierem i pracuje według systemu skróconego tygodnia pracy. Wykonuje swoje obowiązki cztery razy w tygodniu – od poniedziałku do czwartku po 10 godzin dziennie.
Przerywany system czasu pracy
Przerywany czas pracy oznacza, że w ciągu jednej doby pracownik może przepracować nie więcej niż 8 godzin, przysługuje mu również jedna przerwa, która nie może trwać więcej niż 5 godzin. Przerwa nie wlicza się do czasu pracy, jednak przysługuje za nią zapłata w wysokości połowy wynagrodzenia. Przerywany czas pracy najczęściej wprowadzony jest w uprawie czy hodowli.
Jak czytamy w 139. artykule Kodeksu Pracy: „System przerywanego czasu pracy wprowadza się w układzie zbiorowym pracy lub w porozumieniu z zakładową organizacją związkową, a jeżeli u danego pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa – w porozumieniu z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u tego pracodawcy, z zastrzeżeniem § 4”.
Zadaniowy system czasu pracy
Zadaniowy system czasu pracy bywa też określany jako „nienormowany czas pracy” i jest wdrażany w zakładach, w których jest to uzasadnione specyfiką wykonywanych obowiązków. Zakłada, że pracownik w porozumieniu z pracodawcą ustala czas pracy, jednak wykonywanie obowiązków zawodowych nie może przekraczać 8 h dziennie oraz 40 h tygodniowo, a okres rozliczeniowy nie może trwać więcej niż 4 miesiące.
Warto także wiedzieć, że w przypadku zadaniowego systemu czasu pracy na pracodawcy nie ciąży obowiązek prowadzenia ewidencji czasu pracy.
PRZYKŁAD: Pani Ilona pracuje jako programistka w zadaniowym systemie. Najczęściej wykonuje swoje obowiązki rano (od 9 do 12) i popołudniami (od 15 do 20).
System pracy w ruchu ciągłym
Praca w ruchu ciągłym najczęściej stosowana jest w zakładach, które ze względu na profil działalności muszą funkcjonować bez przerw. Pracownicy w tym przypadku często pracują na 3 zmiany, możliwe jest także przedłużenie czasu pracy do 43 h w tygodniu, przy okresie rozliczeniowym wynoszącym maksymalnie 4 tygodnie. Dodatkowo jednego dnia w niektórych tygodniach w tym okresie dobowy wymiar czasu pracy może zostać przedłużony do 12 godzin.
System pracy weekendowej
Na pisemny wniosek pracownika pracodawca może zastosować wobec niego weekendowy system czasu pracy, który zakłada, że obowiązki zawodowe zostaną wykonane w piątek, sobotę, niedzielę lub święta. Pracownik w ciągu jednej doby nie może jednak przepracować więcej niż 12 godzin.
PRZYKŁAD: Damian dorabia sobie jako kelner – pracuje wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta w oparciu o system pracy weekendowej.
Systemy czasu pracy. Co dają?
Poszczególne systemy pracy zostały opracowane, aby nieść korzyści zarówno dla pracodawców, jak i pracowników. Określają m.in. to, w jakim wymiarze godzin zatrudniona osoba może wypełniać swoje obowiązki zawodowe, aby mieć czas na odpoczynek czy załatwienia prywatnych spraw. Z kolei dla pracodawcy to możliwość takiego dostosowania zasobów, aby pasowały one do branży i zawodu pracownika.
Stosowany w zakładzie system czasu pracy musi być jawny dla pracowników. Powinien zostać uregulowany w regulaminie pracy (jeśli zatrudnionych pracowników jest mniej niż 50), obwieszczeniu lub układzie zbiorowym (jeśli w firmie funkcjonują związki zawodowe).
System czasu pracy. Podsumowanie
Znasz już wszystkie systemy czasu pracy. Jeśli jesteś pracodawcą, pamiętaj także, że musisz stosować się do nakazów zawartych w Kodeksie Pracy – w innym przypadku możesz narazić się m.in. na konieczność zapłaty grzywny.
Kolejnym obowiązkiem jest ewidencja czasu pracy – bez względu na to, ile osób zatrudniasz czy w jakim systemie. Musi ona zawierać informację o tym, ile godzin przepracował każdy z Twoich pracowników. Niezastąpionym narzędziem do tego zadania jest rejestracja czasu pracy za pomocą elektronicznego systemu, który jest nowoczesnym sposobem na identyfikację pracowników. Dzięki integracji z systemami kadrowo-płaconymi zaoszczędzisz także czas, otrzymując w dowolnym momencie potrzebne eksporty, statystyki i dane o godzinach rozpoczęcia czy zakończenia przez nich pracy – także zdalnej.
Jeśli chcesz zadbać o swoją firmę oraz zaoszczędzić czas przy rozliczaniu czasu pracy, zapoznaj się z możliwościami naszego systemu. Wdrożyliśmy już kilka tysięcy takich rozwiązań, dlatego możemy pochwalić się ogromnym doświadczeniem.
Kontakt z doradcą
Przeczytaj także:
✔️ Praca w niedziele i święta. Czy to zgodne z Kodeksem Pracy?
✔️ Biometryczna rejestracja czasu pracy. Czy to możliwe i zgodne z prawem?
✔️ Rozliczanie czasu pracy. Co musisz wiedzieć, aby robić to dobrze?
