Bezpieczeństwo i higiena pracy. O czym pracodawca i pracownicy muszą pamiętać?

Czym jest bezpieczeństwo i higiena pracy? Jakie zasady BHP obowiązują pracodawcę, a jakie pracownika? Co grozi za ich nieprzestrzeganie? I dlaczego nie tylko zawody podwyższonego ryzyka muszą zadbać o BHP? Wyjaśniamy!

Każdego roku nawet 2 miliony osób umiera w wyniku zdarzeń powiązanych z wykonywanym przez nich zawodem, a 300 miliony zostaje rannych. Wielu z tych wypadków można by z pewnością uniknąć, respektując zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.

Zarówno pracodawcy, jak i pracownicy powinni je znać, dlatego w poniższym artykule wyjaśnimy Ci najważniejsze pojęcia oraz czym grozi łamanie zasad BHP. 

Bezpieczeństwo i higiena pracy. Definicja

Zanim napiszemy o zasadach, wyjaśnijmy, co to jest bezpieczeństwo i higiena pracy. Inna nazwa tego pojęcia to BHP. To zbiór reguł, które określają, w jaki sposób pracodawca powinien zapewnić pracownikom takie warunki pracy, aby jej wykonywanie nie stwarzało dla nich zagrożenia oraz było higieniczne. Pracownik jest z kolei zobowiązany, aby przestrzegać tych reguł.

Zasady BHP zostały opisane w X rozdziale Kodeksu pracy (artykuły 207-212). Odnoszą się nie tylko do technicznego bezpieczeństwa, ale również m.in. psychologii pracy, ergonomii, ekonomii czy medycyny pracy.

To, czy pracodawca zapewnia odpowiednie warunki w pracy oraz czy pracownik respektuje wymagane zasady BHP, kontroluje Państwowa Inspekcja Pracy (PIP).

Bezpieczeństwo w pracy – najważniejsze zasady BHP

Rozdział X Kodeksu pracy, poświęcony BHP, zawiera kilkadziesiąt punktów, o które powinien zadbać pracodawca. Na potrzeby tego artykułu wspomnimy o tych kluczowych.

Obowiązki pracodawcy w zakresie BHP:

• chronić zdrowie oraz życie pracownika, zapewniając mu bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
• zapewnić wszelkie niezbędne środki, aby w nagłych wypadkach móc udzielić pierwszej pomocy, zwalczyć pożar czy ewakuować pracowników,
• gdy bezpieczeństwo w pracy jest zagrożone, pracodawca musi bezzwłocznie poinformować o tym pracowników oraz podjąć niezbędne działania, aby zapewnić im odpowiednią ochronę,
• dbać o przestrzeganie w zakładzie pracy obowiązujących przepisów BHP oraz wydawać polecenia usunięcia uchybień i kontrolować ich wykonanie,
• reagować na wszelkie potrzeby w temacie zapewnienia bezpieczeństwa oraz higieny pracy, a także dostosować podejmowane działania i środki, aby doskonalić poziom ochrony zdrowia oraz życia zatrudnionych osób, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywanych przez nich czynności,
• uwzględniać ochronę zdrowia pracownic w ciąży lub karmiących piersią, pracowników młodocianych oraz niepełnosprawnych,
• umożliwić rozwój polityki, która będzie zapobiegać chorobom zawodowym oraz wypadkom przy pracy, uwzględniając warunki pracy, zagadnienia techniczne, stosunki społeczne, organizację pracy czy wpływ czynników środowiska pracy,
• zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy,
• zadbać o realizację nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy.

Co ważne, zarówno pracodawca, jak i osoby kierujące pracownikami (managerowie, dyrektorzy, team leaderzy itp.) są zobowiązani, aby w zakresie koniecznym do wykonywania swoich obowiązków zawodowych znali przepisy o ochronie pracy (szczególnie zasady BHP).

Warto także wiedzieć, że koszty wszelkich działań, które są podejmowane przez pracodawcę, aby zadbać o bezpieczeństwo i higienę w pracy (np. zakup odzieży ochronnej), nie mogą obciążać pracowników.

Pracodawca jest także zobowiązany poinformować pracownika o:

• zagrożeniach dla zdrowia czy życia, które występują w zakładzie pracy,
• zasadach postępowania w przypadku awarii czy innej sytuacji, która może zagrażać zdrowiu czy życiu pracownika,
• działaniach zapobiegawczych oraz ochronnych, które są podejmowane, aby wyeliminować lub ograniczyć potencjalne zagrożenia w miejscu pracy,
• pracownikach, którzy zostali wyznaczeni do udzielania pierwszej pomocy, kierowania ewakuacją budynku czy zwalczania pożarów (musi także przekazać ich dane kontaktowe, np. numer telefonu służbowego).

Obowiązki pracownika w zakresie BHP:

• znać przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, wziąć udział w szkoleniu BHP i instruktażu z tego zakresu, a także poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym zdobytą wiedzę,
• wykonywać swoją pracę zgodnie z przepisami i zasadami BHP oraz stosować się do wydawanych w tym temacie poleceń i wskazówek przełożonych,
• dbać o odpowiedni stan maszyn, sprzętu, narzędzi oraz urządzeń, a także o porządek w miejscu pracy,
• stosować wymagane środki ochrony zbiorowej oraz przedzielone środki ochrony indywidualnej, odzież oraz obuwie zgodnie z ich przeznaczeniem,
• przystąpić do wstępnych, okresowych oraz kontrolnych badań lekarskich, a także stosować się do zaleceń lekarza,
• gdy w zakładzie pracy pojawi się czynnik zagrażający życiu lub zdrowiu ludzkiemu, natychmiast poinformować o tym fakcie swojego przełożonego, a także ostrzec współpracowników i inne osoby, którym może grozić niebezpieczeństwo,
• współpracować z pracodawcą oraz przełożonymi w zakresie wypełniania obowiązków BHP.

Pracownicy powinni mieć także świadomość tego, że w sytuacji, gdy warunki pracy nie spełniają zasad BHP, a tym samym stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia bądź życia pracownika, lub gdy wykonywane przez niego obowiązki stanowią takie zagrożenie dla osób trzecich, ma on na prawo powstrzymać się od wykonywania pracy. Musi jednak o tym fakcie niezwłocznie powiadomić pracodawcę.

Służba BHP

W sytuacji, gdy pracodawca zatrudnia powyżej 100 pracowników, musi stworzyć tzw. służbę bezpieczeństwa i higieny pracy. Jeśli żadna z zatrudnionych osób nie posiada do tego kompetencji, może on powierzyć zadania służby BHP specjalistom spoza zakładu pracy.

Z kolei pracodawca, który zatrudnia mniej niż 100 osób, powierza zadania służby BHP pracownikowi, który jest zatrudniony w innej firmie.

Osoby powołane do służby bezpieczeństwa i higieny pracy:

• muszą przejść stosowane szkolenia,
• nie mogą ponosić niekorzystnych dla nich następstw z powodu wykonywania zadań oraz uprawnień służby BHP.

Pracodawca, który ukończył szkolenie niezbędne do wykonywania zadań służby BHP, sam może wykonywać jej zadania, pod warunkiem, że:

1. zatrudnia do 10 pracowników albo
2. zatrudnia do 50 pracowników oraz został zakwalifikowany do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Łamanie zasad BHP. Jakie są konsekwencje?

Jak już wspominaliśmy, bezpieczeństwo pracowników oraz to, czy zasady BHP zawarte w tej kwestii w Kodeksie pracy są przestrzegane, kontroluje Państwowa Inspekcja Pracy. PIP analizuje również przyczyny ciężkich, śmiertelnych lub zbiorowych wypadków, do których doszło na terenie zakładu. Inspekcje mogą odbywać się o każdej porze dnia i nocy, jednak pracodawca jest o planie kontroli uprzednio powiadamiany.

A jakie są konsekwencje zaniechań w kwestii BHP? Gdy zasady zostaną naruszone, PIP nakazuje usunięcie stwierdzonych uchybień natychmiastowo lub wyznaczając pracodawcy odpowiedni termin. W szczególnych przypadkach, np. gdy zasady bezpieczeństwa i higieny pracy są drastycznie łamane, a w konsekwencji zdrowie lub życie pracownika zagrożone, PIP może nakazać zaprzestania prowadzenia działalności.

Warto wiedzieć, że Państwowa Inspekcja Pracy udziela bezpłatnych konsultacji w zakresie prawa pracy. Jeśli zastanawiasz się, czy bezpieczeństwo pracowników w Twojej firmie lub miejscu, w którym jesteś zatrudniony, jest na odpowiednim poziomie, możesz skontaktować się z PIP za pomocą infolinii lub osobiście.

Bezpieczeństwo w pracy. Jak jeszcze można o nie zadbać?

Już wiesz, co oznacza bezpieczeństwo i higiena pracy według Kodeksu pracy. Jako pracodawca jesteś zobowiązany, aby zadbać o odpowiednie warunki w swoim zakładzie czy biurze. Z kolei Twoi pracownicy muszą stosować się do reguł, które ich dotyczą.

Przestrzeganie zasad BHP nie jest jednak jedyną rzeczą, o której warto pamiętać. Istotną kwestią jest również ochrona mienia czy ograniczenie możliwości poruszania się po budynku przez osoby nieupoważnione. Wielu pracodawców nie zdaje sobie sprawy z tego, że zaniechanie ostrożności w zakresie kontroli dostępu czy rejestracji czasu pracy naraża je m.in. na straty finansowe. Z dedykowanymi systemami zadbasz o to, aby nie tylko sprzęt czy dokumenty były odpowiednio zabezpieczone, ale i Twoi pracownicy czuli się bezpiecznie, a czas ich pracy został odpowiednio mierzony i rozliczany.

Przykładowe korzyści ze wdrożenia systemu rejestracji czasu pracy:

• rejestracja i ewidencja czasu pracy pracowników stacjonarnych oraz rozliczanie pracy zdalnej dzięki Iridium 360 Employee Portal,
• automatyczne przypomnienia o zbliżającym się terminie badań lekarskich pracownika,
• integracja z systemami kadrowo-płacowymi, dzięki czemu możliwa jest automatyczna ewidencja czasu pracy oraz łatwe rozliczanie pracowników.

Przykładowe korzyści ze wdrożenia systemu kontroli dostępu:

• możliwość udzielenia dostępów dla wybranych osób do pomieszczeń/stref, do których nie powinni mieć wstępu wszyscy pracownicy, co wpływa na bezpieczne poruszanie się po zakładzie pracy,
• możliwość wykrywania temperatury pracowników, co ogranicza ryzyko rozprzestrzeniania się wirusów i chorób,
• rejestracja gości, którzy wchodzą na teren biura – zadbanie o bezpieczeństwo pracowników, jak i sprzętów czy dokumentów,
• bieżące informacje o osobach, które znajdują się na terenie obiektu.

Systemy Rejestracji Czasu Pracy oraz Kontroli Dostępu sprawdzą się zarówno w niewielkich firmach, jaki i przedsiębiorstwach zatrudniających setki pracowników w kilku różnych oddziałach. Jeśli masz pytania o nasze systemy – daj znać. W ciągu niemal 30 lat wdrożyliśmy tysiące takich rozwiązań!

Kontakt z doradcą

Przeczytaj także:

✔️ Jakie są systemy czasu pracy? Lista i objaśnienie terminów

✔️ Praca w niedziele i święta. Czy to zgodne z Kodeksem Pracy?

✔️ Biometria w systemach rejestracji czasu pracy. Czy to możliwe i zgodne z prawem?